محصولات مشتق خون

خون بین 7 تا 8 درصد وزن بدن را تشکیل داده و حجم آن در یک فرد بالغ بطور متوسط 5 لیترمی­باشد. خون به واسطه گردش در داخل رگ­های خونی عامل اصلی توزیع مواد غذایی،اکسیژن و حرارت در بدن و انتقال دی اکسید کربن و مواد زاید حاصل از فعالیت سلول­ها ازبافت­ها به ارگان­های دفعی است. خون همچنین هورمون­های مترشحه از غدد داخلی را بهارگان­های مورد نظر حمل می­کند.

 

 انواع محصولات خون

انواع محصولات خون عبارتند از خون کامل، گلوبول­های قرمز و سفید، پلاکت، پلاسما کههرکدام برای درمان بیماری­ها و صدمات مختلف مفید است. به غیر از پلاسما، دیگر محصولاتخونی فاسد شدنی هستند. هرکدام از مشتقات خون کاربردهای متفاوتی داشته از جملهاینکه از گلوبول­های قرمز در درمان کم خونی، از پلاکت­ها برای بیماران مبتلا به سرطان و ازپلاسما برای درمان بیماران با سوختگی استفاده می­شود. جمع­آوری خون نیاز به یک تلاشمستمر داشته و فاکتورهایی نظیر راحتی، ریسک و در دسترس­پذیری می­تواند برای اهدا­کنندگان تاثیرگذار باشد. با این وجود برای پاسخگویی به تقاضا می­بایست به اندازه نیاز خونجمع­آوری گردد.

اجزا خون عبارتند از:

بخش مایع یا پلاسما : یک مایع زرد کهربایی است که حاوی آب، املاح، مواد غذایی،هورمون­ها، مواد انعقادی و سایر مواد محلول می­باشد که حدود 55 % حجم خون راتشکیل می­دهد.

بخش سلولی : سلول­های خون حدود 45 % حجم خون را تشکیل می­دهند و خودشامل سه دسته سلول می­باشد:

گلبول­های قرمز:  سلول­هایی هستند که کار اصلی آن ها انتقال اکسیژن از شش­هابه سلول­های بدن برای استفاده سلولها و برداشت دی اکسید کربن از سلول­ها وحمل آن­ها به شش­ها برای دفع به محیط خارج از بدن می باشد.

گلبول­های سفید:  گلبول­های سفید در برابر حمله موجودات ذره­بینی به بافت­ها و یابه جریان خون، از بدن دفاع می­کنند.

پلاکت­ها:  پلاکت­ها اجزای سلولی کوچکی هستند که در عمل انعقاد خون شرکتمی­کنند.

برخی از اجزای خون مانند پلاکت­های خون را نیز می­توان به طور مستقیم از اهدا کننده بدونگرفتن خون کامل دریافت کرد. در این حالت اهداکننده به یک دستگاه آفرزیس که خون اهدا­کننده را به گردش در می­آورد وصل می­شود. این دستگاه می­تواند اجزای مورد نیاز را از خونجدا کند در حالی که اجزای باقیمانده به اهداکننده برگشت داده می­شود. استخراج پلاکتبا این فرآیند پر­هزینه­تر از استخراج آن از خون کامل است.  از دیگر ویژگی­های خون و فرآورده­های حاصل از آن دوره عمر آنها می­باشد. دوره عمر عبارت است از مدت زمانی­که که یکمحصول قابل استفاده می­باشد. به همین خاطر فرآورده­های خون در دسته محصولات فاسدشدنی قرار می­گیرند. بر این اساس پلاکت کمترین طول عمر را در بین فرآورده­هایخون دارا می باشد. مهمترین دلیلی که دوره عمر پلاکت 7 روز در نظر گرفته می­شود ایناست که سلول­های پلاکتی در بدن انسان بیش از 7 روز زنده نمی­مانند. از طرف دیگربیشترین طول عمر مربوط به فرآورده­های پلاسمایی می­باشد که در مدت 12 ماه پس ازتولید نیز قابل استفاده هستند.

خون تازه ممکن است برای بیماران خاصی نظیر نوزادان درخواست شود. هرچند ارائه دلیلموجه برای استفاده از خون تازه مشکل است، اما علت استفاده از آن را می توان دارا بودنبالاترین ظرفیت حمل اکسیژن دانست. گاهی اوقات خون تازه برای نوزادان به کار می­رود، زیرانوزادان درصد بالای هموگولوبین جنینی هستند و این نوع هموگلوبین به خوبی هموگلوبینبالغین اکسیژن را در بافتها آزاد نمی­کند. علاوه بر این چون خون تزریقی بخش بزرگی از خوننوزاد را تشکیل می­دهد خون تازه کمتر از 7 روز حائز اهمیت بالینی است. بر همین اساستعویض خون روش دیگری است که برای استفاده از خون کمتر از 7 روز مناسب است. امروزهتعریف خون تازه ممکن است متفاوت باشد. در بانک­های خون جدید و امروزی آزمایشاتگسترده­ای بر روی فرآورده­های خونی قبل از انتقال آنها به منظور حصول اطمینان از ایمنیکامل آنها انجام می­شود. به همین دلیل انتقال خون مناسب و ایمن کمتر از 72 ساعت بعداز خون­گیری مشکل است. از خونی که 3 تا 7 روز از زمان جمع آوری آن بیشتر نگذشته برایبیماران خاصی که نیاز به خون تازه دارند می­توان استفاده نمود.

داروهای مرتبط با مشتقات خون : فیبرینوژن